در کشور ایران، تقسیم بندی کشور به صورت استانی است.
استان آذربایجان شرقی ، در شمال غرب کشور ، بامساحتی برابر ۴۵ هزار و ۶۵۰ کیلومتر مربع ، به طور تقریبی ۲/۸۱ درصد از وسعت کل کشور را به خود اختصاص داده که ازاین لحاظ ، در بین استان های کشور در رتبه دهم قرار گرفته است . این استان از شمال به جمهوریآذربایجان و کشور ارمنستان ،از غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی ، از شرق به استان اردبیل و از جنوب به استان زنجان محدود می شود . مرکز استان آذربایجان شرقی ، شهر تبریز است و از شهرهای مهم آن می توان به اهر ، میانه ، مرند و مراغه اشاره کرد .
استان اردبیل در شمال غرب ایران، با مساحت ۱۸هزار کیلومتر مربع ، به طور تقریبی ۱/۰۹ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است . این استان از شمال به جمهوری آذربایجان ، از غرب به استان آذربایجان شرقی ، از شرق به استان گیلان وکوههای تالش و از جنوب به استان زنجان به صورت کشیده و طولی ، در جهت شمال – جنوب محدود شدهاست . استان اردبیل به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۲ از استان آذربایجان شرقی جدا شد و به عنوان استانی مستقل ، مشتمل بر شش شهرستان اردبیل ، بیله سوار ، پارس آباد ، خلخال ، گرمی و مشگین شهر در تقسیمات کشوری جای گرفت . در پی این تقسیمات ، شهرستان تاریخی اردبیل ، به عنوان مرکز استان انتخاب شد .
استان
اصفهان با مساحتی حدود ۱۰۶ هزار و ۱۷۹ کیلومتر مربع یعنی حدود ۲۵/۶ درصد
از مساحت کل کشور را در مرکز ایران به خود اختصاص داده است . این استان ،
از شمال به استانهای مرکزی ، قم و سمنان ، ازجنوب به استانهای فارس و
کهگیلویه و بویراحمد؛ از غرب به استانهای لرستان، خوزستان و چهارمحال و
بختیاری و از شرق به استان یزد و خراسان محدود می شود .
شهر تاریخی
اصفهان ، مرکز استان اصفهان است که اکنون از نظر جمعیت در سطح کشور ، مقام
سوم را دارد . از شهرهای مهم آن می توان ،اردستان ، تیران و کرون ، دهاقان ،
خمینی شهر ، خوانسار ، خور و بیابانک ، چادگان ، سمیرم ، شاهین شهر و میمه
، شهرضا ، فریدن ، فریدون شهر ، فلاورجان ، کاشان ، گلپایگان ، لنجان ،
مبارکه ، نایین ، نجف آباد ، نطنز را می توان نام برد .
استان البرز با مساحت ۱۶۲ کیلومتر مربع در غرب تهران و جنوب دامنه رشته کوه البرز واقع شده است . این استان
از شمال با استان مازندران ، از جنوب با استان مرکزی ، از غرب با استان
قزوین و از شرق با شهرستان تهران همسایه است . باید اضافه کرد که این استان
در تقسیمات کشوری جزو سی و یکمین استان ایران به شمارمی رود .
استان
البرز هماکنون مشتمل بر دو بخش است : بخش مرکزی که خود شامل ۶ دهستان به
نامهای: نسا، آسارا، آدران، کمال آباد، گرمدره که از تونل کندوان تا
ماهدشت است .
بخش اشتهارد که از احمدآباد شروع شده و تا مرادتپه ادامه دارد ، اشتهارد دارای یک دهستان به نام پلنگ آباد یا رحمانیه است .
استان ایلام در جنوب غربی ایران ، با مساحت ۲۰ هزار و ۱۳۳ کیلومتر مربع حدود ۱/۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است . این استان از غرب با کشور عراق، از جنوب با استان خوزستان، از شرق با استان لرستان و از شمال با استان کرمانشاه همسایهاست . مرکز استان ایلام ، شهر ایلام است و شهرهای مهم آن عبارتند از : آبدانان ، ایوان ، دره شهر ، دهلران ، مهران .
استان بوشهر با مساحتی حدود ۲۷ هزار و ۶۵۳ کیلومتر مربع در جنوب غرب کشور قرار دارد . این استان از شمال با استان خوزستان و قسمتی از کهکیلویه و بویراحمد ، از جنوب با خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از شرق با استان فارس و از غرب با خلیج فارس همسایه است . مرز دریایی این استان با خلیج فارس بیش از ششصد کیلومتر است . مرکز استان بوشهر ، بندر بوشهر و از شهر های مهم آن می توان به اهرم ، بندر دیلم ، برازجان ، بندر کنگان ، بندر گناوه ، بندر دیر و خور موج اشاره کرد .
استان تهران با وسعتی حدود ۱۸ هزار و ۹۰۹ کیلومتر مربع در شمال ایران و جنوب دامنه رشته کوه البرز - از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی – شرقی - قرار دارد . این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غربی به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود می شود . مرکز استان تهران ، شهر تهران است و از شهرهای مهم آن می توان دماوند ، ورامین و ری را نام برد .
استان چهارمحال بختیاری با مساحت ۱۶ هزار و ۵۳۳ کیلو مترمربع در بخش مرکزی کوه های زاگرس قرار گرفته که از این حیث جزو بیست و دومین استان کشور محسوب می شود . این استان از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان ، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سمت شمال غربی به استان لرستان محدود است . مرکز استان چهار محال و بختیاری ، شهرکرد است و از شهرهای مهم آن می توان به اردل ، لردگان ، بروجن و فارسان اشاره کرد .
استان خراسان جنوبی در شرق کشور با مساحتی حدود ۹۵ هزار و ۳۸۵ کیلومتر مربع واقع شده که از لحاظ وسعت ، جزو هشتمین استان ایران به شمار می رود . این استان از شمال با استان خراسان رضوی ، از غرب با استان یزد ، از شرق با کشور افغانستان ، از جنوب با استان سیستان و بلوچستان و از جنوب غربی با استان کرمان همسایه است. مرکز استان خراسان جنوبی ، شهر بیرجند است و از شهرهای مهم آن می توان ؛ قاینات ، درمیان ، سرایان ، سربیشه و نهبندان را نام برد .
استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران با مساحتی حدود ۱۴۴ هزار و ۶۸۱ کیلومتر مربع ، جزو چهارمین استان بزرگ کشور محسوب می شود . این استان از شمال و شمال شرق با ترکمنستان، از غرب با استان های خراسان شمالی و سمنان ، از جنوب با استان های خراسان جنوبی و یزد و از شرق با کشور افغانستان همسایه است . مرکز استان خراسان رضوی شهر مقدس مشهد است و از شهرهای مهم آن می توان تربت جام ، تایباد ، سبزوار ، سرخس ، فردوس ، قوچان ، کاشمر و نیشابور را نام برد .
استان خراسان شمالی در شمال شرق کشور با مساحتی حدود ۲۸ هزار و ۴۳۴ کیلومتر مربع ، جزو پانزدهمین استان ایران محسوب می شود . این استان از شمال با کشور ترکمنستان ، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی ،از غرب با استان گلستان و از جنوب غربی با استان سمنان همسایه است . مرکز استان خراسان شمالی ، شهر بجنورد است و از شهرهای مهم آن می توان شیروان ، اسفراین ، مانه ، سملقان ، جاجروم و فاروج را نام برد.
استان خوزستان در جنوب غرب ایران با مساحتی حدود ۶۴ هزار و ۲۳۶ کیلومتر مربع در کنار خلیج فارس و اروندرود - شط العرب - قرار دارد . این استان از شمال به استان لرستان ، از شمال شرق و شرق به استان های چهار محال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد ، از شمال غرب به استان ایلام ، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود میشود . مرکز استان خوزستان ، شهر اهواز است و از شهرهای مهم آن می توان آبادان ، اندیمشک ، ایذه ، باغ ملک ، بندر ماهشهر ، بهبهان ، دزفول ، رامهرمز ، سوسنگرد ، شادگان ، شوش ، شوشتر ، مسجد سلیمان نام برد .
استان زنجان که از آن به عنوان فلات زنجان نیز نام برده می شود در قسمت مرکزی و شمال غرب کشور ، با وسعت حدود ۲۲ هزار و ۱۶۴ کیلومتر مربع یعنی حدود ۱/۳۴ درصد از مساحت کل کشور ، واقع شده است . این استان از شمال به شهرستان خلخال و شهرستان رودبار ، از شمال شرقی به استان گیلان ، از شرق به استان قزوین ، از جنوب به استان همدان ، از جنوب غربی به شهرستان بیجار ، از غرب به شهرستان تکاب و از شمال غرب به شهرستان های میانه و هشترود محدود می شود . مرکز این استان ، شهر زنجان و شهرهای مهم آن عبارتند از : ابهر ، ایجرود ، خرمدره ، خدابنده ، طارم و ماهنشان .
استان سمنان با مساحتی برابر ۹۸ هزار و ۵۱۵ کیلومتر مربع ، یعنی حدود ۵/۸ درصد از وسعت کل کشور را به خود اختصاص داده است که ازاین لحاظ در سطح کشور دارای رتبه ششم است . این استان از شمال با استانهای خراسان شمالی ، گلستان و مازندران ، از جنوب با استانهای یزد و اصفهان ، از شرق با استان خراسان رضوی و از غرب با استانهای تهران و قم همسایه است . مرکز استان سمنان ، شهر سمنان است و از شهرهای مهم آن می توان به دامغان ، شاهرود و گرمسار اشاره کرد .
استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران با مساحتی حدود ۱۸۷هزار و ۵۰۲ کیلومتر مربع ، بیش از ۱۱ درصد از وسعت کشور را به خود اختصاص داده که از این لحاظ به عنوان پهناورترین استان ایران به شمار می آید . این استان ، از شرق با کشورهای پاکستان و افغانستان ، از جنوب با دریای عمان ، از شمال و شمال غرب با استان خراسان و از غرب با استان های کرمان و هرمزگان همجوار است . بد نیست اضافه کنیم که مرز مشترک استان سیستان و بلوچستان با کشور پاکستان ۹۰۰ کیلومتر ، با کشور افغانستان ۳۰۰ کیلومتر و با دریای عمان به طور تقریبی ۲۷۰ کیلومتر است . مرکز استان ، شهر زهدان است و شهرهای مهم آن عبارتند از : ایرانشهر ، چابهار ، خاش ، زابل ، سراوان ، نیک شهر .
استان
فارس در بخش جنوبی کشور با مساحتی حدود ۱۳۳ هزار کیلومتر مربع ، به طور
تقریبی ۱/۸ درصد از وسعت کشور را به خود اختصاص داده است که از این لحاظ
پنجمین استان بزرگ ایران محسوب می شود . این استان از شمال به استان اصفهان
، از شمالشرق به استان یزد ، از جنوب به استان هرمزگان ، از غرب و جنوب
غرب به استان بوشهر و از شمالغرب به استان کهگیلویه و بویراحمد محدود می
شود .
مرکز استان فارس ، شهر شیراز است و از شهرهای مهم آن می توان شهرهای مرودشت ، کازرون، جهرم و فسا را نام برد .
استان
قزوین در شمال غربی ایران با مساحتی حدود ۱۵ هزار و ۸۲۱ کیلومتر مربع به
طور تقریبی ۱درصد از وسعت کشور را به خود اختصاص داده است . این استان از
شمال به استان های گیلان و مازندران ، از جنوب به استان مرکزی ، از غرب به
استان های زنجان و همدان و از شرق به استان تهران محدود می شود .
مرکز استان قزوین ، شهر قزوین است و شهرهای مهم آن عبارتند از : آبیک ، بویین زهرا ، تاکستان و الوند.
استان قم در مرکز کشور ، با مساحتی معادل ۱۴ هزار و ۶۳۱ کیلومتر مربع واقع شده است . این استان از شمال با استان تهران ، از شرق با استان سمنان ، از جنوب با استان اصفهان و از غرب با استان مرکزی همسایه است . مرکز استان قم ، شهر قم است که مهمترین شهر این استان نیز به شمار می آید .
استان کردستان با مساحتی حدود ۲۸ هزار و ۲۳۵ کیلومتر مربع در غرب ایران ، قرار دارد. این استان از شمال با استانهای آذربایجان غربی و زنجان ، از شرق با استان های همدان و زنجان ، از جنوب با استان کرمانشاه و از غرب با کشور عراق همسایه است . مرکز استان کردستان ، شهر سنندج است و از شهرهای مهم آن می توان به بانه ، بیجار ، دیواندره ، سقز ، قروه ، کامیاران و مریوان اشاره کرد .
استان
کرمان ، در جنوب شرقی ایران ، با مساحتی حدود ۱۸۰ هزار و۷۲۶ کیلومتر
مربع در واقع ۱۱ درصد از خاک کشور را به خود اختصاص داده است که از این
لحاظ ، پس از استان خراسان ، دومین استان پهناور کشور محسوب می شود.
مرکز استان کرمان ، شهر تاریخی کرمان است و مهم ترین شهرهای آن عبارتند از
: بافت ، بردسیر ، بم ، جیرفت ، رفسنجان ، زرند ، سیرجان ، شهربابک ،
کهنوج .
استان کرمانشاه در غرب ایران ، با مساحتی حدود ۲۴ هزار و ۴۳۴ کیلومتر مربع واقع شدهاست . این استان از شمال به استان کردستان ، از جنوب به استان های لرستان و ایلام ، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود می شود . مرکز استان کرمانشاه ، شهر کرمانشاه است و شهرهای مهم این استان عبارتند از : اسلام آباد غرب ، پاوه ، جوانرود ، سرپل ذهاب ، سنقر ، صحنه ، قصر شیرین ، کنگاور ، گیلان غرب ، هریس .
استان کهگیلویه و بویر احمد ، با مساحتی حدود ۱۶ هزار و ۲۶۴ کیلومتر مربع در جنوب غرب ایران قرار گرفته است . این استان از شمال با استان چهار محال و بختیارى، از جنوب با استانهاى فارس و بوشهر، از شرق با استانهاى اصفهان و فارس و از غرب با استان خوزستان همسایه است . مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد ، شهر یاسوج است و شهرهای مهم آن عبارتند از : دنا ، بهمئی ، کهگیلویه یا دهدشت و گچساران .
استان گلستان با مساحتی حدود ۲۲ هزار کیلومتر مربع در شمال ایران واقع شده است . این استان از شمال به جمهوری ترکمنستان ، از جنوب به استان سمنان ، از شرق به استان خراسان و از غرب به استان مازندران و دریای خزر محدود می شود . مرکز استان گلستان ، شهر گرگان است و مهم ترین شهرهای آن عبارتند از : بندر ترکمن ، بندر گز ، علی آباد ، کردکوی ، مینودشت و گنبد کاووس .
استان گیلان با مساحتی حدود ۱۴ هزار و ۷۱۱ کیلومتر مربع در میان رشته کوههای البرز و تالش در شمال ایران جای گرفته است. این استان به واحد جغرافیایی جنوب دریای خزر تعلق دارد و با استان های اردبیل در غرب، مازندران در شرق ، زنجان در جنوب و در شمال با کشور آذربایجان و دریای خزر همسایه است. مرکز استان گیلان ، شهر رشت است و شهرهای مهم آن عبارتند از : آستارا ، آستانه اشرفیه ، بندر انزلی ، رودبار ، رودسر ، شفت ، صومعه سرا ، فومن ، لاهیجان ، لنگرود و هشتپر .
استان لرستان با وسعت حدود ۲۸ هزار و ۵۵۹ کیلومتر مربع در غرب ایران قرار گرفته است. این استان، از شمال به استانهای مرکزی و همدان ، از جنوب به استان خوزستان ، از شرق به استان اصفهان واز غرب به استانهای کرمانشاه و ایلام محدود می شود . مرکز استان لرستان ، شهر خرم آباد است و از شهرهای مهم آن می توان ؛ ازنا ، الیگودرز ، بروجرد ، پلدختر ، دورود و کوهدشت را نام برد.
استان مازندران با مساحتی حدود ۲۴ هزار کیلومتر مربع در شمال ایران و در کرانه دریای خزر واقع شده است . این استان از شمال با دریای خزر ، از جنوب با استان های تهران و سمنان ، از غرب با استان گیلان و از شرق با استان گلستان همسایه است . مرکز استان مازندران ، شهرستان ساری است و شهرهای مهم آن عبارتند از : آمل ، بابل ، بهشهر ، تنکابن ، چالوس ، رامسر ، قائم شهر ، محمود آباد ، نکا ، نور و علمده و نوشهر .
استان مرکزی در مرکز ایران با مساحتی حدود ۲۹ هزار و 530 کیلومتر مربع ، به طور تقریبی ۱/۸۲ درصد واقع شده است . این استان از شمال به استانهای تهران و قزوین ، از غرب به استان همدان ، از جنوب به استانهای لرستان و اصفهان و از شرق به استانهای تهران ، قم و اصفهان محدود می شود . مرکز استان مرکزی ، شهر اراک است . شهرهای مهم آن عبارتند از: آستانه ، آشتیان ، اراک ، تفرش ، خمین ، دلیجان ، ساوه ، شازند ، فراهان و محلات .
استان هرمزگان ، جنوبی ترین استان ایران ، در ساحل خلیج فارس و دریای عمان با مساحتی حدود ۶۸ هزار و ۴۷۶ کیلومتر مربع قرار دارد . این استان از شمال و شمال شرق با استان کرمان ، از شمال غرب و غرب با استان های فارس و بوشهر و از شرق با استان سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان به صورت نواری به طول تقریبی 900 کیلومتر در بر گرفته است . مرکز استان هرمزگان ، بندر عباس است و از شهرهای مهم آن می توان به : ابوموسی ، بندر جاسک ، بندر لنگه ، حاجی آباد ، رودان یا دهبارز ، قشم ، کیش ، میناب ، تنب بزرگ و تنب کوچک اشاره کرد.
استان همدان با مساحتی حدود ۲۰ هزار و ۱۷۲ کیلومتر مربع ، جزو استان های غربی کشور محسوب می شود . این استان از شمال با استانهای زنجان و قزوین ، از جنوب با استان لرستان، از شرق با استان مرکزی و از غرب با استانهای کردستان و کرمانشاه همسایه است . مرکز استان همدان ، شهر همدان است و شهرهای مهم آن عبارتند از : اسدآباد ، بهار ، تویسرکان ، رزن ، کبودرآهنگ ، ملایر و نهاوند .
استان یزد درقسمت مرکزی فلات ایران و در حاشیه ی دشت های کویر لوت ، با مساحتی حدود ۱۳۱ هزار و ۵۵۱ کیلومتر مربع ، چهارمین استان وسیع کشور محسوب می شود . این استان از شمال غرب با استان سمنان ، از غرب با استان اصفهان ، از جنوب غرب با استان فارس ، از شرق با استان خراسان شمالی ، از شمال شرق با استان خراسان رضوی و از شرق و جنوب شرق با استان کرمان همسایه است. مرکز استان یزد ، شهر یزد است و شهرهای مهم آن عبارتند از : ابرکوه ، اردکان ، بافق ، تفت ، مهریز و میبد .